АҚМОЛА ОБЛЫСЫНЫҢ АГРОЭКОЖҮЙЕЛЕРІНДЕ ЛАНДШАФТТЫҚ-ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТӘСІЛДІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДЕГІ ЖЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУДЫҢ ФУНКЦИЯСЫ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.51452/kazatu.2025.4(128).2055Аннотация
Алғышарттар мен махсат. Зерттеудің мақсаты – егіншілик жүйесиндегі ауыл шаруашылығы жерлерін экологиялық-ландшафтық аймақтарға бөлу болып табылады. Зерттеу нисандары ретинде Солтүстік Қазақстан өңірінің типтик шаруашылықтары таңдап алынды. Зерттеудің өзектілігі агроландшафтардың экологиялық жағдайын талдау барысынді дәлелденді, яғни олардың тұрақтылығының төменділігімен, жер құрылымының оңлы тай болмауймен және эрозиялық процестердің таралуймен анықталды.
Материалдар мен әдістер. Зерттеу жүйелі тәсілге сүйеніп жүргізілді, бұл жеке ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының жер пайдалануын әртүрлі деңгейдегі ландшафтық жүйелердің жиынтығы ретинде қарастыруға мүмкіндик берді. Жер пайдалану жағдайларын талдау барысинда ландшафттың негізгі табиғи және антропогендік элементатері анықталды. Ландшафтық картографиялау табиғи ландшафттардың морфологиялық және парадинамикалық құрылымдарын ескере отырып жүзеге асырылды. Таңдалған жер учаскелері үшін графическая модельдеу мен ГАЖ-технологияларды қолдана отырып, эрозиялық процесс карты және ірі масштабы теоретические ландшафтық картылар дайындалды.
Нәтижелер. Жер пайдалану жағдайларын талдау агроэкожүйелердің тұрақтылығына әсер ететін негізгі ландшафтық құрылымдарды анықтауға мүмкіндік берді. Зерттелген аумақ микроаларға бөлиніп, табиғи жағдайлары мен экологическиялық бұзылу дережесі бойынша ұқсас ускелер айқындалды. Ландшафтық-экологическилық топтарды айқындау әдістемесі әзірленіп, олардың ұтымды шаруашылықта пайдаланылу бахыттары негізделді.
Қорытынды. Зерттеу барысында ландшафтық-экологическиелық топтарды бөлип көрсетуге арналған іс-әрекеттердің бірізділігі жасалды, сонымен қатар ауыл шаруашылығы алқаптарын жоспарлау мен егістікті даст ұйымырудың ландшафтық тәсілге негізделген ерекшеліктері анықталды. Агроландшафтық аймақтарға бөлу жердің ландшафтық жағдайлары мен агроэкологиилық күйін талдау негізінде жүргізілді. Бұл үшін ландшафтық бирліктерді областыдық микроаймақтарға біктиретін топтастыру әдісі қолданылды.
Солтүстік Қазақстан шаруашылықтарында келесі ландшафтық-экологическиелық топтарды бөліп көрсету ұсынылады: ерекше пайдалану режимі бар табиғатты қорғау аймақтары, ауыл шаруашылығы әлеуэтин қалпына келтіруге арналған аумақтар, сондай-ақ егістік, шабындық және жайылымдық ландшафттар.
