УГБ Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарын қаржылық қолдаудың кейбір мәселелелері
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.51452/kazatu.2025.1(124).1818Аннотация
Алғы шарттар және мақсат. Қазіргі таңда ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді қаржылық қолдау мәселелеріне көп көңіл бөлінуде, атап айтқанда, негізінде субсидиялау және несиелеу мәселелеріне қатысты. Ол жөнінде Ел Президенті Қ-Ж.Тоқаев өзінін жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауында былай деп айтты: «Агроөнеркәсіп кешенін тікелей субсидиялау тәсілінен арзан несие беру тәсіліне біртіндеп көшу – аса маңызды міндет. Бөлінген қаражаттың бәрі тиімді жұмсалуға тиіс. Алайда шындыққа жанаспайтын ақпарат беру, басқаша айтқанда, мәліметтерді бұрмалау ауыл шаруашылығындағы шынайы ахуалды бағалауға кедергі келтіріп отыр» [1].
Зерттеудің мақсаты болып несие алушылардың – ауыл шаруашылығы кәсіпорындары мен несиелеу және субсидиялау қызметтерін көрсететін несиелік серіктестердің (НС) іс-әрекеттерін бағалау тұрғысынан ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді мемлекеттік қаржылық қолдаудың қаражаттарын пайдалану тиімділігін зерттеу табылады.
Материалдар және тәсілдер. Объектілердің жағдайы мен тиімділігін зерделеуде НС несиелендіретін ауылшаруашылығы құрылымындарының өндірістік-қаржылық іс-әрекетін және несиелік серіктестіктің өзінің қызметін экономикалық-статистикалық әдістердің, абстрактілі-логикалық әдістің, талдау және алынған нәтижелерді жалпылау әдістердің негізінде салыстырмалы бағалау әдістемесі қолданылды.
Нәтижелер. Ауыл тауар өндірушілерінің республикалық бюджеттен бөлінген несиелер мен субсидияларды пайдалану тиімділігін талдау нәтижесі, жалпы алғанда, олардың қажеттілігін көрсетті. Алайда, ұзақ мерзімді несиелердің елеусіз үлесін көрсететін негізгі капиталға салынған инвестицияның төмен үлесі байқалады.
Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілермен қаржылық қолдаудың бір түрі, яғни субсидияларды пайдалану тиімділігі төмен деңгейде қалып отыр, өйткені оны алушылар жұмысының прогрессивті нәтижелерін көрсете бермейді. Сонымен қатар, ауыл шаруашылығы субъектілеріне субсидия берудегі объективтілік пен ашықтық мәселелері де шешімін таппай отыр. Субсидиялар көбінесе біркелкі бөлінбейді, бұл қаржы ресурстарының ірі ауыл шаруашылық қожалықтарына шоғырлануына әкеліп соғады, ал шағын шаруашылықтар шетте қалады. Бұл теңсіздікті күшейтіп, шағын ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді.
Қорытынды. Реттеу тетіктер мен құралдар ретінде бюджеттік субсидиялар және несиелер тауар өндірушілерге шаруашылықты тиімді басқаруға бағыттауы және оларға қатаң сараланған түрде берілуі керек. Аграрлық секторды қаржылық қолдау менханизмі ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының өзін-өзі қаржыландыру қағидаттары бойынша жұмыс істейтінін және оларды қолдаудың нақты шаралары бизнестің қалыпты экономикалық жағдайын қамтамасыз етуге бағытталған қосымша шаралардан басқа ештеңе емес екенін ескеруі тиіс.
