IN VITRO ЖАҒДАЙЫНДА ХЛОРИДТІ ТҰЗДАНУҒА ТӨЗІМДІЛІККЕ БИДАЙДЫҢ (TRITICUM AESTIVUM) ГИБРИДТЕРІН ІРІКТЕУ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.51452/kazatu.2022.3(114).1175Ключевые слова:
бидай; гибридтер; селекция; тұрақтылық; тұздану; регенерант-өсімдіктер; бейімделуАннотация
Бидай, планетаның өсіп келе жатқан халқы жағдайында маңызды
дақылдардың бірі бола отырып, басқаларға қарағанда жаңа сорттар мен
сызықтарды алу тәсілдерін мұқият зерделеуді және жетілдіруді талап етеді.
Іріктеудің негізгі сипаттамалары бидайдың сапалық көрсеткіштерінің
жоғарылауы және қоршаған ортаның стресстік факторларына төзімділік
болып табылады. Бүгінгі таңда біздің елімізде тұзды жерлердің ауданы жыл
сайын артып келеді, бұл өнімділіктің күрт төмендеуіне әкеледі. Осыған
байланысты жекелеген өңірлер тұздануға бейімделген бидай сорттарының
өткір жетіспеушілігін сезінуде. Осы зерттеуде еліміздің үш облысынан:
Солтүстік Қазақстан, Қарағанды және Ақтөбе бидайының жаңа желілерінің
тұздық тұрақтылығының деңгейлері талданды. Жұмыста бидайдың 15 жаңа
желісінің культуралық сипаттамаларын зерттеу, сондай-ақ хлоридті
тұздануды таңдау туралы мәліметтер келтірілген (50 мм, 100 мм, 150 мм, 200
мм). Нәтижесінде Қарағанды облысынан тек 4 желі ғана 150 мМ (5-15%)
дейін тұз стрессіне бейімделудің жоғары деңгейін көрсетті. Ақтөбе
облысынан 198/224 және 205/212 гибридті желілері тиісінше 150 мМ, 5 және
15% тұздануға төзімділігін көрсетті. Солтүстік Қазақстан облысының 1201
желісі 100 мМ тұздануға төзімділік танытты.150 мМ тұздану деңгейіне
төзімді 57 регенерант өсімдік алынды. Топырақ жағдайында 150 мМ тұздану
жағдайында тек 10 өсімдік бейімделді, олар одан әрі далалық сынақтардан
өтеді.
