Математическое моделирование влияния агротехнических приёмов на урожай-ность масличного льна в условиях Северного Казахстана

Аннотация

Тезекбаева А.Е., Шестакова Н.А.

Түйін

Алғышарттар мен мақсат. Солтүстік Қазақстан жағдайында майлы зығыр өсірудің тиімділігі негізінен минералды қоректендіру жүйесі, себу мерзімі және т.б. агротехнологиялық факторларға байланысты. Осы факторлардың өнімділікке әсерін көрсететін математикалық модельдерді құрастыру өсіру технологияларын оңтайландыруға және нақты агроклиматтық жағдайларда агроценоздың өнімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Зерттеудің мақсаты – майлы зығыр өнімділігінің негізгі агротехнологиялық параметрлерге тәуелділігін сипаттайтын модельді математикалық және статистикалық талдау жасау.

Материалдар мен әдістер. Зерттеу Солтүстік Қазақстан тәжірібе станциясында жүргізілді. Эксперимент минералды тыңайтқыштардың әртүрлі нұсқаларын және егу мерзімдерінің екі нұсқасын қамтыды. Деректерді өңдеу әдісі ретінде дисперсиялық талдау (ANOVA) және регрессиялық модель қолданылды. Өнімділікке әсер ететін маңызды факторларды анықтайтын корреляция байланысы анықталып, сехемалар құрастырылды.

Нәтиже. Математикалық модель өсу жағдайларына байланысты өнімділікті жоғары дәлдікпен болжауға мүмкіндік берді, анықтау коэффициенті R²=0.692 модель тыңайтқыштарды қолданудан алынған өнімділіктің шамамен 69% өзгергіштігін түсіндіретінін көрсетті. Өнімділікке ең үлкен үлес 1 м-ден тұқым массасы (p≈0.247) қосты, өнімділікпен ең үлкен байланыс 1 м-ден тұқым массасы (r=0,76) және 1000 тұқым массасы (r=0,72) анықталды.

Қорытынды. Математикалық модельдеу Солтүстік Қазақстанда майлы зығыр өсіру кезінде агротехнологиялық әдістерді оңтайландыру үшін пайдаланылуы мүмкіндік көрсетті. Алынған нәтижелер егін өсірудің тиімділігін арттыруға ықпал етеді және фермерлерге шаруашылық жүргізудің ең өнімді стратегияларын ұсынуға мүмкіндік береді.

Кілт сөздер: майлы зығыр; себу мерзімі; минералды тыңайтқыштар; математикалық модельдеу; статистикалық өңдеу.