ҚАЗАҚСТАННЫҢ СОЛТҮСТІГІНДЕГІ ҚҰРҒАҚ ДАЛА ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ КӨКТЕМГІ ТРИТИКАЛЕ ӨНІМДІЛІГІ СЕБУ МЕРЗІМІНЕ, СЕБУ НОРМАЛАРЫ МЕН МИНЕРАЛДЫ ТЫҢАЙТҚЫШТАРДЫҢ МӨЛШЕРІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ

Аннотация

Қазақстанның солтүстігінде жем-шөп мақсатындағы астық өндірісін тиімді арттыруға ықпал ететін экологиялық теңгерімді, ресурс үнемдейтін жүйелерді әзірлеу кезінде дәстүрлі дақылдар қатарынан жаңа жем-шөп дақылдарын іздеуге ерекше орын беру қажет. Осыған байланысты осы аймақтың ауылшаруашылық өндірісі үшін дәстүрлі емес мәдениет – көктемгі тритикале үлкен қызығушылық тудырады.  Көктемгі тритикале-көп жақты пайдалану мәдениеті. Көктемгі астық тритикале мал мен құсты бордақылауда қолданылады.  Оны ұн мен кондитерлік өнімдерді, крахмалды, алкогольді өндіру үшін пайдалануға болады, бірақ бұл дақылдың негізгі бағыты оны жемдік мақсатта пайдалану болып табылады.  Қазақстанның солтүстігінде жаздық тритикале егудің агротехникасының көптеген мәселелері әлі зерттелген жоқ. Осыған байланысты аймақта әр түрлі себу мерзімдері, себу нормалары, Минералды тыңайтқыштардың дозалары жағдайында оның биологиялық ерекшеліктерін зерттеу қажеттілігі туындайды. Жұмыста "атындағы Қазақ агротехникалық университеті" КЕАҚ селекциясының яровое тритикале россика сорты қолданылды. С. Сейфуллин". Бұл сортты әр түрлі егу кезеңдерінде, себу нормалары мен минералды тыңайтқыштардың дозаларында зерттеу нәтижесінде себу мерзімдері өнімділікке айтарлықтай әсер ететіндігі анықталды. Айта кету керек, Көктемгі тритикале Росс сортының жоғары өнімділігі ұрықтандырылған фонда да, минералды тыңайтқыштарды қолданбай да байқалды.  Минералды тыңайтқыштар сорттың өнімділігіне айтарлықтай әсер ететіні анықталды. Жүргізілген экспериментте ең жоғары өнімділік 1 гектарға 4,0 млн. өнгіш тұқым себу нормасымен кеш себу мерзімінде тыңайтқыштар енгізу аясында байқалды, ұрықтандырылған фонда кеш себу кезінде 1 гектарға 4,0 млн.өнгіш тұқым себу нормасымен тәжірибе нұсқасында жаздық тритикале Россик сортында вегетациялық кезең ұзақтығының қысқаруы байқалғанын атап өткен жөн [214 сөз].