СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ЖАҒДАЙЛАРЫНДА ЖАЗДЫҚ ЖҰМСАҚ БИДАЙДЫҢ КОЛЛЕКЦИЯЛЫҚ ҮЛГІЛЕРІН ҚҰРҒАҚШЫЛЫҚҚА БАҒАЛАУ
Ключевые слова:
Селекция, жаздық бидай, коллекция, климат, құрғақшылық, құрғақшылыққа төзімділік, өнімділік, сұрыптау, бейімделгіштік.Аннотация
Солтүстік Қазақстанда ылғалмен қамтамасыз етудің шектеулі көрсеткішімен ерекшеленетін шұғыл континентальды жағдайларында стресске төзімділік селекциясы үшін құрғақшылыққа төзімді, сонымен қатар жылдың айтарлықтай қолайлы жағдайларында жақсы талғамын көрсете алатын өнімді сорттар мен линиялар аса маңызды болып келеді. Мұндай донорларды аталық формалар ретінде будандастыруда қолдану аталған аймақ үшін жаңа тұрақты өнімді сорттарды шығаруға мүмкіндік туғызады. Бұл жағдайда стресске төзімділіктің шаруашылық-бағалы белгілері мен түрлерінің жиынтығымен бай шетелдік генотиптер арқылы ген қорын байыту мүмкіндігі маңызды белгілердің шеңберін кеңейтуде селекциялық процесс үшін және жалпы жаздық бидайдың жақсаруы үшін маңызды фактор болып табылады. Белгілі бір қалыптасқан жылдың топырақ-климаттық жағдайларына теріс байланысын төмендетудің ең жақсы әдісі осы жағдайларға бейімделу. Құрғақшылыққа селекцияда донорлар ретінде жақсы нұсқа болып ыстық климаты бар елден шыққан үлгілер ұсынылады, бұл үлгілер ерте пісуіне байланысты құрғақшылыққа жол бермеуінің арқасында жоғары өнімділік қалыптастыра алады MMF 034 (Африка), Cascade (Канада), Krichauff (Австралия), Актюбинка (Батыс Қазақстан).
Сонымен қатар, ерекше бағалы болып бастапқы материал да келеді, стресс (құрғақшылық) жағдайларында жеткілікті жоғары өнім қалыптастырып, ал ылғалмен қамтамасыз етудің айтарлықтай қолайлы, бірақ вегетация кезінде жылудың жеткіліксіз мөлшерімен ерекшеленген жылы жақсы талғамды болып өнімге қосымша бере алды. Орташа ерте пісетін сорттар арасында айтарлықтай тұрақты болып RAC 875 линиясы (Австралия), Прохоровка сорты (Ресей) ерекшеленді, ал орташа пісетін сорттар тобында айтарлықтай бағалыққа ие болған ауған үлгісі Н749-4, орташа кеш пісетін сорттар арасында
Эритроспермум 81-09 (Ресей)
