ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫС БАЛҚАШ МАҢЫНДАҒЫ ШӨЛ АЙМАҚТЫҢ МАУСЫМДЫҚ ЖАЙЫЛЫМДАРЫНДАҒЫ СҰР-КҮРЕҢ ТОПЫРАҚТАРДЫҢ СУ-ҚОРЕКТІК ҚҰБЫЛЫМДАРЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.51452/kazatu.2022.2(113).1076Ключевые слова:
жайылым; сұр-күрең топырақ; жайылым айналымы; су және қоректік құбылым; көлемдік салмақ.Аннотация
Қазақстанда қолда бар 188,0 млн га жайылымдық жердің 80,0 млн га жері негізінен елді мекендердің маңында шоғырланған. Сонымен қатар, жалпы алғанда, бұл аумақта барлық жануарлар түрлерінің малдары шоғырланған және олар қазіргі уақытта деградацияға ұшырауда. Елді мекендер маңында ұтымсыз пайдалану және дәстүрлі мал жаю ережелерін бұзу салдарынан субъектілер жайылымдық жерлер тапшылығын сезініп, шалғайдағы аумақтар тиімсіз пайдаланылуда. Сондықтан қазіргі уақытта мал азықтық алқаптардың өнімділігін арттыру ғана емес, алыстағы жайылымдық мал шаруашылығын ұйымдастырудың маңызы зор. Соңғысын жүзеге асыруда жайылымдық жем-шөптің шығымдылығы тәуелді топырақтың су-термиялық режимі ерекше рөл атқарады. Осыған байланысты бұл жұмыста Балқаш өңірінің оңтүстік-шығысындағы шөлді аймақтың көпжылдық және маусымдық жайылымдар жүйесіндегі сұр-қоңыр топырақтардың су-термиялық режимдерін зерттеу нәтижелері берілген. Нәтижелер анықталған 4 дербес аумақта шөлді сұр-қоңыр топырақтардың жалпы ылғал қорының көктемгі кезеңмен салыстырғанда зерттеудің соңына қарай өсімдіктердің вегетациялық кезеңде тұтынуына байланысты 2 есеге жуық азайғаны анықталды. Жайылымдық жерлерді маусымдық пайдалану топырақтың физикалық жағдайына оң әсерін тигізді, сонымен қатар топырақтың 0-10 см қабатындағы құнарлы элементтердің мөлшері 0,87-ден 0,94% -ға дейін артты.
