Валоканавалар - ең қарапайым гидротехникалық құрылыстар
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.51452/kazatu.2025.1(124).1807Аннотация
Мақала валоканавтарды (swales) зерттеу мен қолдануға арналған – бұл су ресурстарын басқаруға және топырақ эрозиясын болдырмауға бағытталған қарапайым гидротехникалық құрылғылар. Неолит дәуіріндегі төңкеріс кезеңінен бастап, су тасқынын ұстап қалуға арналған шағын біліктер қолданылған кезден бастап, осы технологияның тарихи түп-тамыры қарастырылады. Мақалада валоканавтардың қолданылуының эволюциясы, ежелгі лимандық жүйелерден қазіргі пермакультура дизайнына дейінгі кезеңдер талданған және су ресурстарын басқарудағы олардың артықшылықтары сипатталады.
Валоканавтар – бұл жер бедерінің контурлық сызықтарымен бойлай орналастырылған тайыз орлар, олар жер үстіндегі суды ұстап қалып, оны топыраққа біртіндеп сіңіруге қызмет етеді. Олар су эрозиясын болдырмайды, ылғалды жинауға ықпал етеді, су сіңімділігін жақсартады және агроэкожүйелердің өнімділігін арттырады. Автор Қазақстанда олардың ерекше маңыздылығын атап өтеді, себебі жиі болатын құрғақшылық пен су тасқындары тиімді эрозияға қарсы шараларды талап етеді.
Валоканавтарды қазіргі кезде пермакультура концепцияларында қолдану да қарастырылған. Мақалада П.А. Йоманс пен Билл Моллисон сияқты пермакультураның негізгі тұлғаларының валоканавтарды танымал етіп, оларды тұрақты экожүйе басқару қағидаттарына біріктірудегі рөлі ерекше атап өтілген. Су ресурстарын басқару іс-шараларының тиімділігін арттыратын валоканавтарды жоспарлау және енгізуді оңтайландыруға мүмкіндік беретін ҒАЖ технологияларын қолдануға ерекше назар аударылады.
